Elżbieta Czyżewska Filmy • Wiek

Owiana legendą w środowisku stołecznych arytstów lat sześćdziesiątych, zwana polską Marilyn Monroe i "Cybulskim w spódnicy", odebrała Czyżewska gruntowne aktorskie wykształcenie na warszawskiej PWST, którą ukończyła w 1960 roku. Jak sama wspomina, przypadkiem znalazła się na egzaminach wstępnych (miała być tylko partnerem podającym tekst kolegom), ale nie przypadkiem wybrała aktorską karierę. Debiutowała w tym samym roku na deskach Teatru Dramatycznego w Warszawie rolą Alicji w sztuce "Uczta Morderców" A. Wydrzyńskiego. Jeszcze w trakcie studiów zwiazała sie z warszawskim STS-em, a potem na stałe z Teatrem Dramatycznym. Zanim wyjechała z kraju zagrała osiem ról teatralnych, stworzyła znakomity pastisz Matilyn Monroe w sztuce A. Millera "Po upadku". Jednak największą sławę przyniosły jej role w filmch, szczególnie w wczesnych komediach Stanisława Barei, gdzie grała wesołe i ponetne blondyneczki o wielkich, zawsze zdziwionych oczach. Jak pisała wtedy krytyka, zespalała w sobie Czyżewska zmysłowość i seks. W 1964 roku prowadziła konferansjerkę w na festiwalu w Sopocie, gdzie popełniła urocze gafy. Rok później poślubiła amerykańskiego publicystę i pisarza Davida Halberstama, który był akredytowany w warszawie, jednak po jego artykule kryrykującym politykę Władysława Gomułki, został uznany persona non grata i musiał powrócić do USA. Czyżewska wybrała ukochanego, rezygnyjąc z świetnej kariery na polskich ekranach i pojechała za mężem do Nowego Jorku. W 1968 roku wróciła jeszcze na chwilę do Polski, aby zagrać w autotematycznym filmie Andrzeja Wajdy "Wszystko na sprzedaż", poświęconym pamięci Zbyszka Cybulskiego. Identyfikuje się z emigracją marca 1968 roku. Na podstawie jej biografi Yurek Bogayevicz wyreżyserował w 1987 roku film "Anna". Czyżewska nie zrobiła jednak kariery w USA, zagrała jednak kilka interesujących ról, szczególnie na deskach scen off-Broadway. Do amerykańskiego świata teatralnego wprowadził ją sam Andrzej Wajda, obsadzajac ją w inscenizacji "Biesów" Dostojewskiego, które wystawiał na uniwersytecie w Yale. W 1990 roku została uhonorowana nagrodą nowojorskiej krytyki za rolę w "Łagodnej" Dostojewskiego. Do Polski Czyżewska wróciła po raz pierwszy w 1981 roku wraz z odwilżą posierpniową. Zagrała wtedy w "debiutantce" Barbary Sass-Zdort. W 1994 roku wystąpiła gościnnie w Teatrze Dramatycznym w Warszawie w roli Quisi w "Sześciu stopniach oddalenia" Guere. Niestety po dwudziestu przedstawieniach sztuka zeszła z afisza. Została pochowana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera 30A-tuje-18).